بررسی نقش احزاب ارمنی هونچاک و داشناک در انقلاب مشروطه ی ایران(1331-1324ق)

چکیده : در اواخر قرن نوزدهم،در ارمنستان دو حزب سیاسی بنام « داشناکسیون » و « هونچاک » در راستای استقلال ارمنستان بوجود آمد. زمینه های شکل گیری این احزاب اگرچه با سیاست های امپراتوری روسیه و عثمانی و نیز دول اروپایی در قبال ارامنه مرتبط بود اما این تأثیر چندانی در روند کسب استقلال ارمنستان نگذاشتند و با حملات امپراتوری عثمانی و روسیه بیشتر اعضای این احزاب تبعید و آواره شدند. پیدایش انقلاب مشروطه در جامعه ی ایرانی امکان جذب این احزاب ارامنه را فراهم نمود که آنها از این طریق به مبارزه با روسیه و عثمانی و نیز پادشاه ایران(که وی را نماینده روس ها می دانستند) بپردازند، لذا احزاب ارامنه در جنگ های آذربایجان و رشت حضور چشمگیری داشتند.پس از استبداد صغیر و با فتح تهران احزاب ارمنی داشناک و هونچاک امتیازات مهمی در ساختار سیاسی دولت مشروطه بدست آوردند که از جمله باید به کسب«ریاست نظمیه» از سوی یپرم خان ارمنی اشاره کرد. اصولاً احزاب ارمنی به دو شکل نظامی و فکری- فرهنگی در مشروطه ی ایران تأثیر مهمی گذاشتند . از لحاظ نظامی،آنها در جنگ های متعدد علیه دشمنان مشروطه ی ایران ، از جمله محمدعلی شاه و برادرانش و نیز حامیان استبداد نقش قاطعی ایفا کردند و از لحاظ فکری، با ترویج اندیشه های حزبی « ناسیونالیستی » و « سوسیال دموکراسی» و کمک به ترویج مرامنامه و اندیشه های حزب دموکرات ایران موثر واقع شدند. بالاخره آنکه از لحاظ فرهنگی ، با انتشار چندین روزنامه ارمنی ، ایجاد مدارس ، نمایش خانه ، تئأتر و ... در ایران به ایفای نقش پرداختند . در کنار مردان ارمنی ، زنان ارمنی هم در رخدادهای عصر مشروطه شرکت کردند. با این وجود، احزاب داشناکسیون و هونچاک در ایران به واسطه تفاوتها و حساسیتهای مذهبی قومی مورد توجه قرار نگرفتند . از سوی دیگر علیرغم شایستگی نظامی و فکری آنها در ایران،نتوانستند در راستای خواسته های ملّی خود موثر واقع شوند و کوششهای آنها برای اهداف کلی تر ایجاد کشور مستقل ارمنستان بجای نرسید. با اینحال از لحاظ فکری وفرهنگی تلاش ها و پیامدهای حضور آنها در ایران ماندگارتر شد و به صورت بهتر و پویاتری خود را نشان داد .